De mystieke pracht van ´verdwenen´ Beets

Adelstsjerke_Ald_Beetsin volle glorie
De adelskerk van Beets in volle glorie

Wel eens gehoord van het ooit zo glorierijke dorpje Oud Beets? Nee? Dat moet anders, stellen liefhebbers. Wieberen Elverdink van de Leeuwarder Courant sluit zich daar bij aan, door vandaag het verhaal van het verdwenen dorp te publiceren. 

De argeloze automobilist op snelweg A7 heeft het niet in de gaten. Maar bij het viaduct ter hoogte van afslag Beetsterzwaag passeert hij een geschiedkundige doodzonde.

Wie verzon het om dit viaduct ‘Sweach’ te noemen? Jelle Terluin en Ymko de Graaf kunnen er met hun hoofd niet bij. Hier had ‘Beets’ moeten staan, vernoemd naar het teloorgegane, door rijksasfalt verscheurde Opsterlandse dorp.

Waar nu forensen voortrazen, zetelden eeuwen geleden de hoge heren van de grietenij Opsterland. Een wat anoniem agrarisch gebied is het nu, maar ooit was dit het centrum van de streek. Een plek met allure.

Dubbel verliefd

Maar er broeit weer iets. Raadslid Alies van der Wal (CDA) opperde onlangs het plan om plaatsnaamborden neer te zetten. Iéts moest Oud Beets immers voor de eeuwige vergetelheid behoeden? De Graaf is er maar wat blij mee. Toen hij in de jaren zeventig zijn vrouw Lutske uit het voormalige Oud Beets leerde kennen, werd hij eigenlijk dubbel verliefd, zegt hij. oud beets mei tsjerkepleats ald beetsHet gebied waarin zijn eega opgroeide, greep hem bij de strot. De verscholen boerderijtjes tussen het geboomte. De lommerrijke paden waarop wandelaars zich in de middeleeuwen wanen.
Maar vooral: die protserige Adelskerk waarin het verval al sluimerde. Als neorenaissancistische kathedraal was het ,,in mystyk beaken yn it lân’’, zegt De Graaf. ,,Nee, Lutske is myn frou, mar Âld Beets is myn maîtresse.’’

Gelukkig

Ook Terluin is gelukkig met de hernieuwde aandacht voor de stokoude nederzetting. ,,Want der is al sa’n soad ferlern gien.’’ Oud Beets geldt volgens de geschiedliefhebber uit Beetsterzwaag als het oudste dorp van Opsterland. De eerste bewoners moeten een jaar of duizend geleden van de natte oevers van riviertje het Ald Djip steeds verder noordwaarts zijn getrokken. Tot zij op de hoge zandrug belandden waar Oud Beets definitief gestalte kreeg. Het waren eenvoudige boeren, die in de loop der tijd gezelschap kregen van vermogende, soms adellijke families. Deze patriciërs voelden zich mogelijk aangetrokken door de toenmalige omvang van de plaats.

Nieuwe kernen

Oud Beets werd zelfs ‘seendstoel’, vertelt Terluin om het belang van het dorp te

Van de kerk zijn nu alleen de fundamenten nog over. Op de achtergrond één van de adellijke graven en de klokkensteoel.
Van de kerk zijn nu alleen de fundamenten nog over. Op de achtergrond één van de adellijke graven en de klokkensteoel.

illustreren. Vanuit de Opsterlandse plaats werd rechtgesproken in kerkelijke zaken. Maar gaandeweg won het jongere, oostelijker gelegen buurdorp Beetsterzwaag aan importantie. Terluin vermoedt dat dit te maken heeft met de wat meer centrale ligging van Beetsterzwaag. In de loop der eeuwen hadden zich op het oostelijker gelegen deel van de zandrug namelijk nieuwe kernen gevormd. Terwijl bij Oud Beets de wereld min of meer ophield. ,,Dan kaamst yn ’e ûntagonklike healannen.’’

houten himeltsje nieuw beets
In het snel groeiende Nij Beets werd een eigen noodkerkje gebouwd. In dit ‘Houten Himeltsje’ voelden de veenarbeiders zich beter thuis dan in de protserige Adelskerk.

Adelskerkerk
Meer en meer verdween het roemruchte Beets in de schaduw van de oosterbuur. Tekenend daarvoor is de droeve historie van de Adelskerk, die de adellijke families Van Lynden en Lycklama à Nijeholt in 1890 lieten bouwen. Volgens de overlevering zat het deftige godshuis alleen bij de ingebruikname vol. Te ver weg voor de arbeiders uit de veengebieden en overbodig voor de rest: in Beetsterzwaag stond immers al een kerk.

Bliksem

De laatste kerkdienst was er in 1956, daarna zat er een kunstenaar in. Tot in1967de weergoden de genadeklap uitdeelden. Lutske de Graaf zag als zevenjarig meisje vanuit haar ouderlijk huis hoe de bliksem de torenspits trof en in lichterlaaie zette. Pas in de jaren tachtig kwam de sloophamer er aan te pas, voordat de kathedraal ten prooi kon vallen aan Randstedelijke ondernemers in de seksbranche.

Sljocht fan

Alleen de fundamenten en adellijke familiegraven herinneren nog aan het rijke verleden van de Adelskerk en daarmee ook aan de vergane allure van Oud Beets. En dat moet anders, oordelen De Graaf en Terluin en stemmen in de Opsterlandse politiek. De Graaf: ,,It hat hjir wat mystyks. Ik bin der sljocht fan, sa moai. Dat meie mear minsken witte.’’

Gerelateerd bericht

oud-beets-wil-oude-naamborden-terug

Gerelateerde sites

www.spanvis.nl/Adelskerk

www.nijbeets.info/index.php/canon-van-nij-beets

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.